Kunst legt bloot wat processen en systemen bedekken
Kunst als katalysator voor verandering en vernieuwing in bedrijven en organisaties. Art Partner bewijst al bijna twintig jaar dat kunstenaars kunnen blootleggen wat processen en systemen bedekken. Met als resultaat een verandering die beklijft.
Samenwerking met opdrachtgevers begint altijd met de urgentie van een noodzakelijke verandering, aldus Sandra Boer en Jetske Freeve. Zij zijn, met een achtergrond in de antropologie, marketing, innovatie en leiderschapsontwikkeling, de drijvende krachten achter Art Partner. “We zoeken naar wat die behoefte aan verandering is, naar wat er nu niet werkt en waarom dat vervelend is. Vervolgens selecteren we uit ons netwerk een of meer kunstenaars en creatieve denkers die bij de opdracht passen en gaan we aan de slag. Zonder dat we vooraf weten wat het resultaat zal zijn. Zo staan we met het ene been in het atelier en met het andere in de bestuurskamer. Het is ons vak om kunstenaars te vinden die graag in een ander domein bezig zijn en om ze laten ervaren dat ze een belangrijke rol kunnen spelen bij complexe vraagstukken, naast hun beroepspraktijk.”
Kwalitatief artistiek onderzoek
Dat er resultaten geboekt worden blijkt alleen al uit de lijst opdrachtgevers, die naast universiteiten, hogescholen en medische centra ook ondernemingen als KPMG en Koninklijke BAM groep vermeldt. De aanpak van Art Partner is dan ook niet zomaar ‘een leuk andersoortig projectje tussendoor’.
“We werken volgens een model dat we samen met internationale wetenschappers hebben ontwikkeld. Dit brengt het creatieve proces in beeld in zes stappen om tot een unieke artistieke interventie te komen. We onderscheiden ons met ons kwalitatief artistiek onderzoek, dat de dynamiek, patronen en emoties onder de vraag blootlegt.”
Projecten over menselijk contact
Zo werkt Art Partner al meer dan tien jaar voor KPMG met uiteenlopende projecten op het gebied van cultuurverandering. “Een daarvan is de vierdaagse training storytelling ‘INTO THE LIGHT: the science & art of storytelling’, die we voor de medewerkers hebben ontwikkeld. Ze hebben de beste vakmensen in dienst, maar merkten dat in het klantcontact vaak niet echt een ontmoeting ontstond. Terwijl klanten meer geneigd zijn je een opdracht te gunnen als je meer van jezelf laat zien. Onze training levert zo echt iets op, daar zit gewoon een businessmodel achter. De projecten die we doen hebben altijd een theater- of andere kunstvorm en gaan over het menselijke contact. Dat wordt erg gewaardeerd in deze overwegend blauwe organisatie, er ontstaan andere connecties en dat helpt bij teamvorming.”
Ervaringsonderwijs
Voor ziekenhuizen, universiteiten en hogescholen verzorgt Art Partner met name projecten op het gebied van diversiteit, sociale veiligheid, inclusiviteit en empathie. “Zo hebben we bij de Vrije Universiteit zes jaar gewerkt aan gelijke kansen bij de opleiding Geneeskunde. En met het UMCG verbeterden we samen empathie in het geneeskundeonderwijs. Zowel voor studenten als leidinggevenden hebben we met kunstenaars ervaringsonderwijsprogramma’s ontwikkeld.”
Anders kijken naar een probleem
Koninklijke BAM Groep, met meer dan 13.000 medewerkers, vroeg Art Partner onlangs om te helpen bij het thema fysieke veiligheid omdat er te veel ongelukken gebeuren, terwijl er volop regels, protocollen en procedures zijn. “Wij weten helemaal niets van fysieke veiligheid. Wel hoe we met kunstenaars anders kunnen kijken naar een probleem. BAM heeft ja gezegd tegen een offerte waarvan wij zeiden niet te weten wat eruit komt. Als de oplossing er al was hebben ze ons immers niet nodig. Bedrijven zijn gewend helemaal dicht te timmeren wat er uit een opdracht komt. Wij kunnen daar echter geen voorschot op nemen. Wel stralen we uit dat we weten dat er altijd iets waardevols uitkomt.”
Onzekerheid als basis van innovatie
Het vergt moed en visie om dan zo’n opdracht te verstrekken, aldus Art Partner. “Op dat moment ontstaat de liminale fase. Dat is een soort tussenruimte waarin het oude niet meer werkt en het nieuwe zich nog niet heeft aangediend. Kunstenaars zijn gewend om in zo’n fase te werken. Die doen niet anders, zij creëren altijd iets vanuit niets. Bedrijven zijn dat ontwend en wij helpen ze door die onzekere fase heen. Door andere vragen te stellen en oprecht nieuwsgierig te zijn. Het is de basis van innovatie, dat je in deze onzekere tussenruimte durft te stappen met je organisatie.”
Beste bouwer moet ook de veiligste zijn
BAM was er zelf al van overtuigd dat iemand van buitenaf nodig is om naar het probleem van het aantal ongevallen te kijken, zegt Hans Hamberg, programmamanager Safety bij BAM Nederland. “We hebben ongeveer 130 incidenten per jaar, die variëren van een verstuikte enkel tot zeer ernstige ongevallen waarbij doden zijn te betreuren. Dat aantal blijft helaas stabiel hoog. Die trend is niet te keren met strengere regels en strakker handhaven. Dat is bij ons echt wel goed geregeld, maar gaat de wereld niet veranderen. Dus hadden we de wens om anders te kijken naar veiligheid en dat het intrinsiek onderdeel is van je werk. Als je de beste bouwer wilt zijn, moet je ook de veiligste zijn.”
“Kunstenaars zijn gewend om in zo’n fase te werken. Die doen niet anders, zij creëren altijd iets vanuit niets.”
Impact in plaats van een Powerpoint
Die andere blik vond Hamberg bij Art Partner. “Zij hebben voor elkaar gekregen dat er intern een dialoog op gang is gebracht. Er is een ommekeer dat we nu elkaar feedback geven en niet meer instrumenteel naar veiligheid kijken. Inderdaad kregen we een offerte zonder deliverables waar de directie, heel stoer voor een blauwrood bedrijf, ja op heeft gezegd.
Wel was het de bedoeling dat op een event met de top 150 managers een presentatie over de nieuwe aanpak van de veiligheidscultuur zou komen. Dat moest wel iets met impact zijn, niet de zoveelste PowerPoint. De directie heeft zich in de tussentijd niet met de voortgang bemoeid, ik was de enige die gaandeweg wist wat er zou komen.”
De perceptie komt aan het woord
Art Partner werkt voor het BAM-project met film- en documentairemaker Eefje Suijkerbuijk. Zij heeft affiniteit met de sector, ook omdat haar vader in de bouw werkte. “Eefje en Sandra reisden vervolgens langs onze bouwplaatsen in het hele land, waar ze gesprekken voerden met medewerkers. Die gingen over herkenbare thema’s als de kloof tussen bouwplaats en kantoor, gehoord en gezien worden, het leermeester-gezelprincipe dat wordt gemist, de overdaad aan administratie, het werken met veel onderaannemers en de rompslomp bij de uitvoerder.
De weerslag daarvan is uitgeschreven in vijf theatrale monologen, die gedurende ons leiderschapsevent verspreid over de dag werden voorgedragen door een acteur. Daarin werden heel pittige dingen gezegd. Vooraf had ik gevraagd daar onbevooroordeeld naar te luisteren. Want het is de perceptie die daar aan het woord komt. De ontvanger van de boodschap is niet fout als de boodschap niet goed is.”
Er ontstaat wederzijds begrip
De 150 BAM-managers kregen de slotopdracht om een brief te schrijven aan een collega op de bouwplaats over wat ze heeft geraakt in de monologen. “Zo konden we direct teruglezen dat de collega’s zeer enthousiast waren, maar ook geraakt werden door de monologen. Die hebben ons echt aan het denken gezet en het is de start van een wezenlijke verandering. Op initiatief van veel managers gaan we nu van monoloog naar dialoog, steeds dieper de organisatie in, tot op de bouwsteiger. Medewerkers zien dat zij zelf de sleutel in handen hebben. Nu denken we na over het vervolg. We willen het succes laten zien, maar ook de dilemma’s. We hebben de perceptie van de bouwplaats naar de directie gebracht, nu gaan we ook het omgekeerde laten zien. Zodat er wederzijds begrip ontstaat voor elkaars positie”, aldus Hamberg.
